Schizofrenie is een ernstige, chronische psychische aandoening die een reeks psychologische symptomen veroorzaakt en kan betekenen dat je je eigen gedachten en ideeën niet altijd kan onderscheiden van de werkelijkheid. Dat kan leiden tot problemen op het werk, op school en in relaties. Mensen met schizofrenie kunnen zich terugtrekken en het contact met de werkelijkheid lijken te verliezen, wat angst kan veroorzaken voor de betrokkene zelf, maar ook voor hun familieleden en vrienden.
Er is geen genezende behandeling bekend en als schizofrenie niet wordt behandeld, kunnen de symptomen permanent en invaliderend zijn. Er zijn echter doeltreffende behandelingen beschikbaar om mensen te helpen hun symptomen onder controle te houden, het risico op herval te verminderen en beter van het dagelijkse leven te genieten.
Er bestaan veel misvattingen over schizofrenie, maar de meeste mensen die eraan lijden zijn niet gevaarlijker of gewelddadiger dan mensen uit de algemene bevolking.
Schizofrenie is de term die wordt gebruikt voor een reeks psychische stoornissen die binnen hetzelfde spectrum vallen, waaronder:
Aan schizofrenie verwante aandoeningen zijn onder andere een schizoaffectieve stoornis, die elementen van zowel schizofrenie als stemmingsstoornissen omvat. De symptomen kunnen bestaan uit paranoïde gedachten, waanideeën of hallucinaties, concentratieproblemen, depressie, slaap- en eetproblemen en sociale terugtrekking.
Andere verwante stoornissen zijn waanstoornis1, kortdurende psychotische stoornis2, schizofreniforme stoornis3 en psychose4.
Schizofrenie treft wereldwijd 20 miljoen mensen5, ofwel één procent van de bevolking in alle culturen. Het treft evenveel mannen als vrouwen, maar de stoornis treedt bij vrouwen vaak later op dan bij mannen6.
De ernst van schizofrenie en de symptomen variëren van persoon tot persoon en de symptomen lijken te verergeren en te verbeteren in cycli die bekendstaan als hervallen en remissies. Sommige mensen hebben slechts één psychotische episode, terwijl anderen er gedurende hun leven veel hebben, maar tussendoor een relatief normaal leven leiden. Anderen kunnen na verloop van tijd meer moeite hebben met functioneren, met weinig verbetering tussen volledige psychotische episodes.
Naar de symptomen van schizofrenie wordt meestal verwezen als positief (of psychotisch, gebaseerd op niet-werkelijkheid), negatief (dingen die ontbreken), cognitief of ongeorganiseerd.
Positieve symptomen zijn onder andere:
Negatieve symptomen zijn onder andere:
Cognitieve symptomen zijn onder andere:
Ongeorganiseerde symptomen zijn onder andere:
Bij catatonische schizofrenie kan je stoppen met spreken7, en je lichaam kan zeer lang één enkele vaste positie aannemen.
Schizofrenie kan zich langzaam ontwikkelen, vaak tijdens de tienerjaren, en kan om verschillende redenen aanvankelijk moeilijk vast te stellen zijn.
Personen bij wie schizofrenie het vaakst optreedt, is bij jongvolwassenen, en er moeten minstens zes maanden symptomen zijn om de diagnose te kunnen stellen. Mannen met schizofrenie kunnen aan het eind van hun tienerjaren of aan het begin van hun twintiger jaren de eerste symptomen vertonen, terwijl de symptomen bij vrouwen later kunnen optreden, tot aan het begin van hun dertiger jaren.
Er zijn drie fasen van schizofrenie: de beginfase; de acute/actieve fase en de rest-/herstelfase. De beginfase (of ‘prodromale fase’) kan dagen duren, maar ook jaren. Wanneer één specifieke trigger ontbreekt, betekent dit dat het moeilijk kan zijn om deze te identificeren, ook omdat gedragsveranderingen subtiel kunnen zijn.
Symptomen van mogelijke schizofrenie zijn onder meer stemmingswisselingen en sociale terugtrekking8, waardoor de aandoening gemakkelijk kan worden verward met een typische ‘tienerfase’. Gebrek aan motivatie, verstoorde slaap, concentratieproblemen, een opvliegend temperament, problemen binnen relaties en moeilijkheden op school zijn allemaal symptomen die zich bij tieners kunnen uiten wanneer de aandoening zich ontwikkelt.
Wie aan schizofrenie lijdt, kan een episode van psychose doormaken, die vaak tot de diagnose leidt. Stemmingswisselingen en grotere moeilijkheden bij het sociaal functioneren kunnen zich voordoen vóór de eerste episode van de psychose.
Mensen met de aandoening merken dat hun symptomen soms ernstig en soms minder ernstig zijn.
Welke combinatie van factoren precies schizofrenie veroorzaakt, is nog niet bekend. De huidige behandeling richt zich op een doeltreffende beheersing van de symptomen en helpt mensen met de aandoening om een normaal leven te leiden.
De precieze oorzaak van schizofrenie is onbekend, maar waarschijnlijk heeft deze te maken met een combinatie van genetische en omgevingsfactoren.
Men denkt dat sommige mensen kwetsbaarder zijn voor het ontwikkelen van schizofrenie en dat bepaalde situaties, zoals een stressvolle levensgebeurtenis of drugsmisbruik, de aandoening kunnen uitlokken.
Schizofrenie is niet erfelijk, maar eerder genetisch - wat betekent dat een combinatie van genen, en niet één enkel gen, een factor is bij het al dan niet ontwikkelen van de aandoening.
Schizofrenie kan bij mensen overal ter wereld voorkomen, ongeacht hun ras of cultuur.
Schizofrenie kan in de kindertijd worden vastgesteld, maar dit is relatief zeldzaam10. De eerste tekenen van beginnende schizofrenie verschijnen meestal tussen 13 en 18 jaar. Een diagnose onder de 13 jaar is uiterst zeldzaam. Mannen kunnen de symptomen vroeger ervaren dan vrouwen, hoewel de aandoening alle geslachten in gelijke mate treft. Het is waarschijnlijk dat hoe vroeger de symptomen verschijnen, hoe ernstiger het geval van schizofrenie zal zijn.
Hoelang je met schizofrenie kan leven, hangt af van verschillende factoren, waaronder de ernst van het geval en hoe ontvankelijk hij of zij is voor behandeling. Degenen die met de aandoening leven, kunnen waarschijnlijk een relatief normaal leven leiden naast hun familie als ze hun behandeling blijven volgen. Het is onwaarschijnlijk dat mensen met schizofrenie op lange termijn in psychiatrische inrichtingen terechtkomen. Onderzoek om de behandeling te verbeteren loopt nog.
Schizofrenie komt vaak voor in combinatie met andere aandoeningen, waaronder psychose, diabetes en hartziekten. Hierdoor hebben mensen met schizofrenie een levensverwachting die 15 tot 25 jaar lager ligt dan die van de algemene bevolking11. Mensen met schizofrenie hebben twee tot drie keer meer kans om op jongere leeftijd te sterven dan de algemene bevolking12.
Er bestaat niet één specifieke test voor schizofrenie en de diagnose wordt meestal gesteld na onderzoek door een specialist in mentale gezondheid, soms na een periode van psychose.
Soms is het niet duidelijk of je schizofrenie hebt of een verwante geestesziekte, zoals een bipolaire stoornis of schizoaffectieve stoornis.
De symptomen van schizofrenie moeten zes maanden aanhouden en minstens één van die maanden aanhoudend actief zijn, voordat de diagnose kan worden gesteld. Twee van de volgende symptomen moeten zijn waargenomen:
Waanideeën, hallucinaties of onsamenhangende spraak moeten een van de symptomen zijn om een positieve diagnose te kunnen stellen, en mogen niet het gevolg zijn van een andere aandoening.
De arts kan door middel van beeldvorming van de hersenen of bloedonderzoek proberen om aandoeningen uit te sluiten die samenhangen met schizofrenie, bijvoorbeeld een door drugs veroorzaakte psychose of een hersentumor.
De diagnose ‘schizofrenie’ is gebaseerd op het observeren van je handelingen en symptomen. Artsen kunnen echter testen uitvoeren om na te gaan of niets anders aan de basis ligt van de symptomen. Er kunnen bijvoorbeeld beeldvormende onderzoeken of CT- of MRI-scans worden uitgevoerd om uit te sluiten dat de symptomen worden veroorzaakt door problemen zoals hersentumoren, epilepsie, auto-immuunziekten of infecties. Ook cognitieve en/of persoonlijkheidstesten of schizofreniewaarderingsschalen zoals PANSS kunnen worden gebruikt.
Artsen zullen waarschijnlijk ook testen uitvoeren om er zeker van te zijn dat de symptomen niet worden veroorzaakt door andere factoren, zoals medicatie op voorschrift, alcohol of drugs.
Als een arts schizofrenie vermoedt, kan hij je doorverwijzen naar een psychiater, die onderzoeken kan doen of gedragingen kan observeren om een duidelijke diagnose te proberen te stellen.
Er zijn verschillende behandelingsopties voor mensen met schizofrenie, die hen kunnen helpen hun leven op een beheersbare manier te leiden.
Schizofrenie wordt gewoonlijk behandeld met een combinatie van medicatie en therapie op maat van iedere persoon.
Het doel is de symptomen te verlichten en de kans op een herval of de terugkeer van de symptomen te verminderen. Behandelingsopties zijn waarschijnlijk antipsychotica en/of cognitieve gedragstherapie (CGT).
Antipsychotische medicatie kan de intensiteit en frequentie van psychotische symptomen helpen verminderen. Meestal werken ze door het effect van de neurotransmitter dopamine in de hersenen te blokkeren of te beïnvloeden.
Antipsychotica worden best gekozen na een gesprek met een arts/psychiater over de te verwachten voordelen en bijwerkingen, die van persoon tot persoon verschillen. Bijwerkingen van sommige medicatie zijn gewichtstoename, beven, stijfheid, rusteloosheid en/of slaperigheid.
De meeste mensen met schizofrenie gebruiken gedurende één of twee jaar na hun eerste psychotische episode medicatie om verdere acute schizofrene episodes te voorkomen, en langer als de ziekte terugkomt.
Therapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT), familietherapie en kunstzinnige therapie kunnen mensen helpen beter met hun hallucinaties of waanideeën om te gaan.
Er zijn verschillende interventies die kunnen worden voorgesteld aan mensen met schizofrenie. Deze zouden het volgende kunnen omvatten:
Slechte voeding kan de symptomen van schizofrenie verergeren, evenals overmatig alcoholgebruik of drugsgebruik. Er is ook een kans dat alcohol of drugs de werking van sommige antipsychotische medicatie verstoort.
Bepaalde voedingsmiddelen kunnen de symptomen van schizofrenie helpen verminderen en de algemene gezondheid verbeteren.
Lichaamsbeweging, als onderdeel van een programma voor gedragsverandering, is noodzakelijk om je gewicht duurzaam onder controle te houden, wat vooral belangrijk is voor mensen met schizofrenie1. Oefeningen waarvan bewezen is dat ze een positief effect hebben, zijn onder andere:
Momenteel is er geen manier om het ontstaan van schizofrenie te voorkomen, hoewel er behandelmethoden zijn ontwikkeld die ervoor zorgen dat mensen met de aandoening een relatief normaal leven kunnen leiden.
Vroegtijdige diagnose en betrokkenheid bij de behandeling kunnen helpen om de verstoring die je kan ondervinden te verminderen, en kunnen de kans op herval reduceren. Herval kan vaak worden voorkomen door:
Aangezien de oorzaak van schizofrenie nog niet bekend is, is onderzoek naar onder meer de omgeving en genen enorm belangrijk. Ook van cruciaal belang is onderzoek dat leidt tot acties die de impact verminderen die de aandoening op het leven van mensen kan hebben.
Toekomstige behandelingen voor schizofrenie worden onder de loep genomen. Diepe hersenstimulatie (of DBS, deep brain stimulation), een beproefde behandeling voor de ziekte van Parkinson, kan ook belangrijk zijn bij de ontwikkeling van behandelingen voor psychiatrische stoornissen, en onderzoekers bekijken dit.
Er wordt ook veel onderzoek gedaan om na te gaan hoe genen schizofrenie kunnen beïnvloeden, zodat in de toekomst meer gepersonaliseerde geneesmiddelen kunnen worden aangeboden16.
CZS
Neuraxpharm
Contacteer ons
Word lid van onze mailinglijst
Ontvang de laatste updates van de Neuraxpharm blog.
Om toegang te krijgen tot deze informatie moet u inloggen met uw gebruikersnaam.
Geen account? Registreren
