Οι συνήθεις ορισμοί της έννοιας του χρόνιου πόνου δεν αρκούν για να τον περιγράψουν. Αποτελεί μια περίπλοκη πάθηση που σπάνια επιλύεται γρήγορα και συχνά απαιτεί και συναισθηματικές λύσεις, πέρα από σωματικές.
Ο πόνος μπορεί να πάρει πολλές μορφές: από αμβλείες, επίμονες ενοχλήσεις μέχρι οξείες εξάρσεις και αίσθημα καψίματος στις πληγείσες περιοχές οποιουδήποτε μέρους του σώματος. Για να οριστεί ως χρόνιος, ο πόνος πρέπει να διαρκεί (είτε εμφανίζεται συνεχώς είτε περιστασιακά) τουλάχιστον 12 εβδομάδες.
Βασικές πηγές χρόνιου πόνου είναι τα μυοσκελετικά προβλήματα, οι ημικρανίες και οι πονοκέφαλοι, η ινομυαλγία, η αρθρίτιδα, ο καρκίνος, ο διαβήτης και οι νευρολογικές παθήσεις. Όμως, οι υποκειμενικές και προσωπικές πτυχές του καθιστούν δύσκολη την εξακρίβωση μιας ριζικής αιτίας και τη μέτρηση των επιπτώσεών του.
Παρ’ όλα αυτά, η επιβάρυνση που προκαλεί ο χρόνιος πόνος είναι σαφής, καθώς διαταράσσει τη σωματική και ψυχολογική λειτουργία των ανθρώπων με τρομερές επιπτώσεις που δημιουργούν δυσκολίες στην οικογένεια, στις φιλικές σχέσεις και την εργασία.
Ο χρόνιος πόνος αποτελεί βασική αιτία αναπηρίας και μπορεί να εξαπλωθεί σε κάθε πτυχή της ζωής. Η Pain Alliance Europe, ένας οργανισμός που αποτελείται από ειδικούς στην ιατρική και ομάδες ασθενών, εκτιμά ότι 95 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη ζουν με χρόνιο πόνο και αναγκάζονται να αντιμετωπίζουν τακτικά διακρίσεις και στίγμα στην εργασία και στην κοινωνική τους ζωή. 1
Οι εκτεταμένες επιπτώσεις του χρόνιου πόνου στη ζωή τονίστηκαν από την Pain Proposal, μια ανεξάρτητη ομάδα Ευρωπαίων ειδικών, η οποία συγκέντρωσε έρευνες που δείχνουν ότι οι πάσχοντες υφίσταντο κοινωνική απομόνωση, ανησυχούσαν για τις σχέσεις και την πιθανή απώλεια της εργασίας τους και βίωναν αρνητικές επιπτώσεις στις σχέσεις τους με τους φίλους και την οικογένειά τους. 2
Τα ευρήματα αυτά ενίσχυσε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση European Journal of Pain 3, η οποία κατέγραψε τις επιπτώσεις που είχε ο χρόνιος πόνου στους ανθρώπους:
Είχε γίνει διάγνωση στο 21% των ασθενών
- Το 61% των ασθενών ήταν λιγότερο ικανό ή αδυνατούσε τελείως να εργαστεί εκτός του σπιτιού του
- Το 19% είχε χάσει τη δουλειά του και το 13% είχε αλλάξει δουλειά
- Μόνο το 2% λάμβανε θεραπεία από ειδικό στην αντιμετώπιση του πόνου
- Το 33% δεν λάμβανε καμία θεραπεία
Ο πόνος θεωρείτο για πολύ καιρό σύμπτωμα αντί για πάθηση, αλλά χάρη στην εκστρατεία της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας για τον Πόνο (EFIC), η οποία αντιπροσωπεύει 20.000 επαγγελματίες και ερευνητές στον τομέα της υγείας, ο χρόνιος πρωτοπαθής πόνος έχει αναγνωριστεί ως ασθένεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι το επικαιροποιημένο αυτό καθεστώς μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη φροντίδα για τους ασθενείς, επιταχύνοντας τις διαγνώσεις και τις θεραπείες.
Η αντιμετώπιση του πόνου είναι ένα από τα πιο δύσκολα έργα που καλούνται να επιτελέσουν οι γιατροί, καθώς τα αίτια και οι επιπτώσεις του δεν είναι ευδιάκριτα και συγχέονται περαιτέρω από το στρες που προκαλεί στους ασθενείς. Η ειδικός της ρευματολογίας, Δρ Leslie J. Crofford, παρατήρησε: «Όταν εξαλείψουμε το 90% του πόνου ενός ασθενή, το υπόλοιπο 10% είναι το 100% του πόνου που απομένει. Αυτό μας υπενθυμίζει ότι ο οποιοσδήποτε πόνος δεν παύει να είναι πόνος». Πρόσθεσε: «Όταν ο πόνος γίνεται χρόνιος, ο στόχος στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η διαχείριση και όχι η εξάλειψή του». 4
Το περίπλοκο σύμπλεγμα σωματικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων που προκαλεί ο χρόνιος πόνος οδηγεί σε σημαντική μείωση της ποιότητας ζωής. Ωστόσο, υπάρχουν θεραπείες και μηχανισμοί υποστήριξης που μπορούν να συμβάλλουν στη σταθεροποίηση των παθήσεων, ενώ η ιατρική αντιμετωπίζει πλέον τον χρόνιο πόνο ως επείγον ζήτημα.
Τεχνικές διαχείρισης του χρόνιου πόνου
Να χαλαρώνετε και να αναπνέετε
Ο χρόνιος πόνος μπορεί να προκαλέσει μυϊκή ένταση και σπασμούς, ενώ η αίσθηση έλλειψης ελέγχου των επιπέδων του πόνου προσθέτουν επιπλέον στρες, το οποίο επιδεινώνει τις συνθήκες.
Οι τεχνικές χαλάρωσης αποτελούν καθοριστικής σημασίας εργαλεία για την ανακούφιση του στρες των μυών και των αρθρώσεων, τη διακοπή των σημάτων πόνου τα οποία εξαπλώνονται στον εγκέφαλο και την προαγωγή μιας αίσθησης ήρεμου ελέγχου.
Για την εκμάθησή τους μπορεί να χρειαστεί αρκετός χρόνος και πρέπει να χρησιμοποιούνται καθημερινά. Με τη βοήθειά τους, όμως, οι ασθενείς αναφέρουν ότι έχουν λιγότερες ενοχλήσεις και πόνους, ότι εμφανίζουν απελευθέρωση ενδορφινών που εξουδετερώνουν τον πόνο με φυσικό τρόπο και ότι απολαμβάνουν περισσότερο ύπνο.
Η χαλάρωση θα πρέπει να πραγματοποιείται σε ήσυχα περιβάλλοντα χωρίς ενοχλήσεις και η βαθιά αναπνοή είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την επίτευξή της. Η τήρηση σταθερού ρυθμού αναπνοών χαλαρώνει τους μύες και μπορεί να εφαρμοστεί με τη δημιουργία νοερών εικόνων, όπως όταν φαντάζεται κανείς έναν κόκκο άμμου μεταξύ του δείκτη και του αντίχειρα, που περιστρέφεται σε συγχρονισμό με έναν κύκλο αναπνοής.
Ο τρόπος που αναπνέουμε αλλάζει κατά τα επεισόδια πόνου, καθώς η αναπνοή γίνονται πιο σύντομη και ρηχή. Εάν κάποιος επιβραδύνει αυτή τη διαδικασία και συγκεντρωθεί στις σωματικές πτυχές μιας αργής, ομαλής εισπνοής από τη μύτη και εκπνοής από το στόμα, μπορεί να χαλαρώσει το σώμα του.
Η εύρεση των σωστών συνδυασμών που προάγουν τη χαλάρωση είναι ζήτημα τακτικής εξάσκησης και δοκιμής διάφορων τεχνικών, όπως το να ακούει κανείς χαλαρωτική μουσική ή να φέρνει στον μυαλό του μια αγαπημένη στιγμή ή τοπίο.
Μόλις μάθει κανείς αυτές τις τεχνικές, μπορεί να τις χρησιμοποιήσει παντού, ώστε να ελαχιστοποιήσει τις επιπτώσεις του στρες που προκαλείται από τις πιέσεις της καθημερινότητας.
Αντιμετώπιση και φαρμακευτική αγωγή
Μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από ειδικούς, εάν αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε τον πόνο. Δεν υπάρχει λόγος να ντρέπεστε να ζητήσετε μια θεραπευτική αντιμετώπιση που θα είναι προσαρμοσμένη σε εσάς. Ένας ειδικός γιατρός μπορεί να σχεδιάσει μια θεραπεία που λαμβάνει υπόψη τις συγκεκριμένες ανάγκες σας. Ο χρόνιος πόνος μπορεί να αποτελέσει τρομερά αποτρεπτικό παράγοντα στο να ζείτε μια φυσιολογική, γεμάτη ζωή. Για αυτό, εάν η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή μπορεί να σας βοηθήσει να προχωρήσετε προς αυτή την κατεύθυνση, μη διστάσετε να ρωτήσετε τον γιατρό σας σχετικά με αυτό το θέμα.
Η μουσική καταπραΰνει τον χρόνιο πόνο
Το ρητό «η γοητεία της μουσικής εξημερώνει και τα άγρια θηρία» μπορεί να προέρχεται από μια τραγωδία του 17ου αιώνα, αλλά είναι ιδιαίτερα επίκαιρο όσον αφορά τον πόνο. Όλοι γνωρίζουμε ότι η διάθεση μας μπορεί να βελτιωθεί ή να τονωθεί από τη μουσική και έχουν γίνει έρευνες που δείχνουν ότι έχει θετικές επιπτώσεις στον πόνο ακόμα και με παρεμβάσεις που διαρκούν μόλις 20 με 30 λεπτά. 5
Η μουσικοθεραπεία χρησιμοποιείται τακτικά για τη θεραπευτική αντιμετώπιση νευρολογικών παθήσεων, επειδή ενεργοποιεί τα δίκτυα νευρώνων του εγκεφάλου που σχετίζονται με το αίσθημα της ανταμοιβής και τα συναισθήματα. Μπορεί να μειώσει την αίσθηση του πόνου και να ανακουφίσει την κατάθλιψη, προάγοντας καλύτερο έλεγχο επί του πόνου.
Να ασκείστε
Η άσκηση διατηρεί την ευελιξία των μυών, των τενόντων και των αρθρώσεών σας, ενώ η δραστηριότητα μπορεί να μειώσει τις επιπτώσεις του χρόνιου πόνου. Αλλά το καλύτερο είναι να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας, για να βεβαιωθείτε ότι μια νέα άσκηση δεν θα σας καταπονήσει και ότι η έντασή της θα αυξάνεται σταδιακά, ώστε να αποφευχθούν τραυματισμοί.
Το σώμα γίνεται αδύναμο από την έλλειψη δραστηριότητας, κάτι που μπορεί να αυξήσει την αίσθηση του πόνου. Για αυτό, ακόμη και ένα ελαφρύ πρόγραμμα γυμναστικής μπορεί να βοηθήσει, καθώς θα διατηρήσει το βάρος σας χαμηλό και θα μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων.
Η άσκηση απελευθερώνει επίσης ενδορφίνες, οι οποίες βελτιώνουν τη διάθεση, εξουδετερώνουν τα σήματα του πόνου και αποσπούν την προσοχή από τα συμπτώματα που προκαλούν.
Η βελτίωση της φυσικής κατάστασης είναι μια επιδίωξη που έχει ως αποτέλεσμα ευεξία και συνδυάζεται με την υγιεινή διατροφή.
Να τρώτε υγιεινά
Μια καλά ισορροπημένη διατροφή, αποτελούμενη από φρέσκα φρούτα και λαχανικά, λιπαρά ψάρια που περιέχουν ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και άπαχο κρέας, βοηθά στον έλεγχο του βάρους, βελτιώνει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα και προστατεύει από τη φλεγμονή, στοιχεία που μπορούν να συμβάλουν σε αυξημένα επίπεδα πόνου.
Η βασική κατευθυντήρια γραμμή είναι να ακολουθείτε μια μεσογειακή διατροφή, ενώ υπάρχουν βιβλία μαγειρικής τα οποία έχουν βασιστεί στην ιατρική έρευνα και περιέχουν σχετικές συνταγές και πληροφορίες. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αποφεύγετε τελείως το κάπνισμα, να μειώνετε δραστικά την πρόσληψη πρόχειρου φαγητού και να πίνετε αλκοόλ μόνο με μέτρο ή και καθόλου.
Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία για τον Πόνο (EFIC) δηλώνει ότι η καλή διατροφή μπορεί να ενισχύσει τη λειτουργία του νευρικού, του ανοσοποιητικού και του ενδοκρινικού συστήματος, ενώ η απώλεια ή η διατήρηση του βάρους μειώνει την επιβάρυνση στις αρθρώσεις. 6
Η αύξηση των φυτικών ινών στη διατροφή σας και η κατανάλωση αρκετού νερού είναι βασικά συστατικά μιας υγιεινής διατροφής.
Να καταγράφετε τον πόνο σας
Αν κρατάτε ένα αρχείο των κύκλων και των επιπέδων του πόνου που νιώθετε, θα μπορείτε να παρέχετε εξαιρετικά σημαντικές πληροφορίες στον γιατρό σας, ώστε να μπορεί να κάνει τη σωστή διάγνωση και να συνταγογραφεί τις κατάλληλες θεραπευτικές αγωγές. Το αρχείο αυτό θα σας παρέχει επίσης έναν βαθμό ελέγχου επί του πόνου, καθώς θα εντοπίζει τα μοτίβα που ακολουθεί ο πόνος και τους παράγοντες πυροδότησής τους.
Ο πόνος σπανίως ακολουθεί συγκεκριμένο πρόγραμμα ή συμπεριφέρεται με ομοιόμορφα επίπεδα, αλλά ένα ημερολόγιο πόνου (με βαθμολόγηση της βαρύτητας των συμπτωμάτων από 1 έως 10) θα επιτρέψει την αναγνώριση των ρυθμών του πόνου, ενώ και μόνο το ότι θα έχετε αυτή τη γνώση θα σας προσφέρει περισσότερη σιγουριά.
Αν έχετε τη δυνατότητα να εκφράσετε με ακρίβεια το πώς αισθανόσασταν σε διαφορετικές ημέρες στον γιατρό, θα του δώσετε επίσης σημαντικές πληροφορίες που δεν είναι διαθέσιμες εάν η ενθύμησή σας αποτελείται από ασύνδετες και ασαφείς αναμνήσεις. Η εξέλιξη της πάθησής σας και η ανταπόκρισή της στην οποιαδήποτε θεραπεία μπορούν να αξιολογηθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια, δίνοντας περισσότερες ευκαιρίες για να τεθεί υπό έλεγχο ο χρόνιος πόνος.
Μη μένετε μόνοι σας
Αν και η λήψη ιατρικής βοήθειας είναι απαραίτητη για την εξεύρεση ενός τρόπου διαχείρισης του χρόνιου πόνου, η υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους και τους συναδέλφους μπορεί επίσης να διαδραματίσει τεράστιο ρόλο στη μείωση της επιβάρυνσης του πόνου.
Μια μελέτη έδειξε ότι οι ασθενείς με ινομυαλγία που είχαν σύντροφο παρουσίασαν λιγότερο πόνο από τους ασθενείς που δεν είχαν σύντροφο. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς πολλοί άνθρωποι που ζουν με χρόνιο πόνο αισθάνονται την ανάγκη να απομονωθούν από φίλους και οικογένεια.
Η ντροπή και η ενοχή είναι συχνά συναισθήματα που ωθούν τους ανθρώπους να μειώνουν την επαφή με άλλους. Όμως, αν μάθετε αρκετά για την πάθηση και τον πόνο που προκαλεί, ώστε να μπορείτε να εξηγήσετε την κατάσταση σε άλλους ανθρώπους, μπορεί να σας κάνει να αισθανθείτε σιγουριά. Όταν διασκεδάζετε τους μύθους με τη βοήθεια δεδομένων και σαφών πληροφοριών, τους δίνετε τη δυνατότητα να κατανοήσουν και να σας προσφέρουν ευκολότερα βοήθεια.
Στις περισσότερες χώρες, υπάρχουν επίσης ομάδες υποστήριξης που αξίζει να δοκιμάσετε, καθώς μπορείτε να μιλήσετε με άλλους ανθρώπους που έχουν παρόμοιες εμπειρίες και να μάθετε στρατηγικές αντιμετώπισης.
Άλλες θεραπείες
Ο βελονισμός, η ενσυνειδητότητα και το μασάζ αποτελούν συχνές τακτικές θεραπείες ανακούφισης του πόνου, αλλά υπάρχουν όλο και περισσότερες συσκευές που έχουν σχεδιαστεί για να διεγείρουν τα νεύρα και να διαταράσσουν τα σήματα του πόνου.
Οι πιο διαδεδομένες είναι οι συσκευές TENS (διαδερμικής ηλεκτρικής νευρικής διέγερσης) που κάποτε ήταν ογκώδη μηχανήματα, αλλά διατίθενται πλέον σε μορφή διαφόρων φορητών συσκευών.
Οι ιατρική καθοδήγηση εξακολουθεί να είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τη μείωση του πόνου, αλλά οι συσκευές και οι εναλλακτικές θεραπείες μπορούν να διαδραματίσουν υποστηρικτικό ρόλο.
Παραπομπές:
- Pain Alliance Europe. Survey on Chronic Pain 2017: Diagnosis, treatment and impact of pain. June 2017. Accessed January 2021. https://www.pae-eu.eu/wp-content/uploads/sites/30/2017/12/PAE-Survey-on-Chronic-Pain-June-2017.pdf
- European Pain Federation. Pain Proposal. Improving the current and future management of chronic pain. Accessed January 2021. https://europeanpainfederation.eu/wp-content/uploads/sites/30/2016/06/pain_proposal.pdf
- Breivik, H., Collett, B., Ventafridda, V., Cohen, R. and Gallacher, D. Survey of chronic pain in Europe: Prevalence, impact on daily life, and treatment. European Journal of Pain. 2005;10: 287-287. doi: 10.1016/j.ejpain.2005.06.009
- Crofford LJ. Chronic Pain: Where the Body Meets the Brain. Trans Am Clin Climatol Assoc. 2015;126:167-183.
- Richard-Lalonde M, Gélinas C, Boitor M, et al. The Effect of Music on Pain in the Adult Intensive Care Unit: A Systematic Review of Randomized Controlled Trials. J Pain Symptom Manage. 2020;59(6):1304-1319.e6. doi:10.1016/j.jpainsymman.2019.12.359
- International Association for the Study of Pain. Nutrition and Chronic Pain Factsheet. Accessed January 2021. https://europeanpainfederation.eu/wp-content/uploads/sites/30/2020/03/European-Year-2020-Nutrition-and-Chronic-Pain-Fact-Sheet.pdf
