Schizofrenia jest poważnym i długotrwałym schorzeniem, które wpływa na sposób, w jaki dana osoba myśli, czuje, działa, angażuje się w kontakty z innymi ludźmi, wyraża emocje i postrzega rzeczywistość. 

Neuraxpharm oferuje leki na schizofrenię. Po określeniu przez lekarza specyficznych potrzeb pacjenta, może on przepisać produkt najlepiej dostosowany do wymagań oraz stanu chorego.

Dowiedz się więcej o jej przyczynach, objawach i leczeniu.

Co to jest schizofrenia?

Schizofrenia jest ciężką, przewlekłą chorobą psychiczną, która powoduje szereg objawów psychicznych. Ponadto osoba nią dotknięta nie zawsze potrafi odróżnić własne myśli i wyobrażenia od rzeczywistości. Może to prowadzić do problemów w pracy, szkole i w związkach. Chorzy na schizofrenię mogą się wycofywać i tracić kontakt z rzeczywistością, co potencjalnie powoduje niepokój u danej osoby, jak również u członków jej rodziny i przyjaciół. 

Nie jest znane lekarstwo pozwalające wyleczyć schizofrenię, a bez leczenia objawy choroby mogą się utrwalić, znacząco upośledzając funkcjonowanie pacjenta. Dostępne są jednak skuteczne metody leczenia, które pomagają pacjentom radzić sobie z objawami, zmniejszają ryzyko nawrotu choroby i pozwalają bardziej cieszyć się życiem codziennym.

Istnieje wiele błędnych przekonań na temat schizofrenii, jednak większość osób dotkniętych tą chorobą nie jest bardziej niebezpieczna lub agresywna niż ludzie w populacji ogólnej. 

Jakie są główne postacie schizofrenii?

Schizofrenia jest terminem używanym dla serii zaburzeń zdrowia psychicznego, które mieszczą się w tym samym spektrum. Wyróżniamy następujące postacie choroby:

  • Schizofrenia paranoidalna: Obejmuje takie objawy, jak urojenia i omamy, zdezorganizowaną mowę i trudności z koncentracją.
  • Schizofrenia hebefreniczna lub zdezorganizowana: W tej postaci schizofrenii nie występują omamy ani urojenia; obserwuje się natomiast zdezorganizowane zachowanie i mowę. Mogą też występować niewłaściwe reakcje emocjonalne lub brak jakichkolwiek reakcji emocjonalnych.
  • Schizofrenia niezróżnicowana: Osoby dotknięte chorobą mogą przejawiać zachowania, które można odnieść do więcej niż jednego podtypu schizofrenii. Chociaż istnieją różne postacie schizofrenii, zaburzenia te mieszczą się w pewnym spektrum i powinny być w ten sposób traktowane.
  • Schizofrenia rezydualna: Jest to sytuacja, gdy ktoś z wcześniej rozpoznaną schizofrenią nie ma już żadnych wyraźnych objawów choroby. Nasilenie objawów uległo zmniejszeniu; obecnie u pacjenta obserwuje się ogólnie słabą uwagę, dezorganizację psychiczną i wycofanie emocjonalne. W związku z tym, że wiele osób ze schizofrenią dostrzega różną częstotliwość i nasilenie objawów, określenie tego podtypu choroby jest obecnie rzadko używane.
  • Schizofrenia katatoniczna: W tym podtypie dominującym objawem są zaburzenia ruchu. Katatonia może być samodzielnym zaburzeniem, ale osoby ze schizofrenią katatoniczną często mają negatywne objawy schizofrenii i obniżoną wrażliwość. 

Do schorzeń pokrewnych schizofrenii należy zaburzenie schizoafektywne, które obejmuje zarówno elementy schizofrenii jak i zaburzenia nastroju. Objawy tego zaburzenia mogą obejmować myśli paranoidalne, urojenia lub omamy, trudności z koncentracją, depresję, problemy ze snem i apetytem oraz wycofanie społeczne.

Inne powiązane zaburzenia obejmują zaburzenia urojeniowe, krótkotrwałe zaburzenia psychotyczne, zaburzenia schizofreniczne i psychozy.

Ile osób choruje na schizofrenię?

Schizofrenia dotyka 20 milionów ludzi na całym świecie, lub jednego procenta populacji wszystkich kultur. Występuje u takiej samej liczby mężczyzn i kobiet, ale u kobiet często pojawia się później niż u mężczyzn.

Objawy

Nasilenie schizofrenii i jej objawów różni się w zależności od osoby, a objawy mogą się pogarszać i poprawiać w cyklach zwanych nawrotami i remisjami. Niektórzy ludzie mają tylko jeden, podczas gdy inni doświadczają wielu epizodów psychotycznych w ciągu życia, prowadząc względnie normalne życie między okresami zaostrzeń choroby. Inni mogą mieć większe problemy z funkcjonowaniem w czasie, a poprawa między pełnymi epizodami psychotycznymi jest niewielka. 

Jakie są objawy schizofrenii?

Objawy schizofrenii są ogólnie określane jako pozytywne (lub psychotyczne, wytwórcze), negatywne (rzeczy, które są nieobecne), poznawcze lub zdezorganizowane.

Do objawów pozytywnych należą:

  • Omamy, w tym zmiany widzenia, słuchu, zapachu, dotyku i smaku
  • Nietypowe zachowania 
  • Urojenia, w tym paranoja i irracjonalne lęki 

Objawy negatywne są następujące:

  • Utrata motywacji i energii
  • Utrata zainteresowania życiem codziennym
  • Trudności w planowaniu, rozpoczynaniu i podtrzymywaniu działań
  • Zmniejszenie częstości mówienia
  • Wycofywanie się z rodziny, przyjaciół i sytuacji społecznych
  • Trudności w okazywaniu emocji
  • Obniżone emocje 
  • Niska higiena osobista

Objawy poznawcze obejmują:

  • Trudności z koncentracją i pamięcią
  • Trudności w przetwarzaniu i wykorzystywaniu informacji

Objawy dezorganizacji są następujące:

  • Dezorganizacja wypowiedzi 
  • Szybkie przechodzenie od jednej myśli do drugiej bez logicznych powiązań między nimi
  • Powolne poruszanie
  • Niezdolność do podejmowania decyzji
  • Nadmierne pisanie – treści bez znaczenia
  • Zapominanie lub gubienie rzeczy
  • Powtarzające się ruchy lub gesty, takie jak chodzenie w miejscu lub chodzenie w kółko
  • Problemy z rozumieniem codziennych widoków, dźwięków i uczuć

Chory na schizofrenię katatoniczną może przestać mówić, a jego ciało zastyga w jednej pozycji przez bardzo długi czas.

Jakie są fazy schizofrenii?

Schizofrenia może rozwijać się powoli, często w okresie nastoletnim, i z różnych powodów może być początkowo trudna do rozpoznania.

Wczesna dorosłość to najczęstszy wiek, w którym pojawia się schizofrenia, a objawy muszą występować przez co najmniej sześć miesięcy, aby można było ustalić rozpoznanie. Mężczyźni cierpiący na schizofrenię mogą doświadczać objawów choroby w późnych latach nastoletnich lub na początku trzeciej dekady życia, podczas gdy u kobiet objawy mogą wystąpić później, na początku czwartej dekady życia.

Wyróżnia się trzy fazy schizofrenii: początkową, ostrą/czynną oraz rezydualną/stabilizacji. Faza początkowa (lub „prodromalna”) może trwać kilka dni, ale równie dobrze może ciągnąć się latami. Brak jednego, konkretnego czynnika wyzwalającego oznacza, że może być on trudny do zidentyfikowania, a zmiany w zachowaniu mogą być subtelne. 

Jakie są wczesne objawy schizofrenii?

Objawy ewentualnej schizofrenii mogą obejmować zmiany nastroju i wycofanie społeczne, co oznacza, że stan ten może być łatwo pomylony z typową „fazą” w rozwoju nastolatka. Brak motywacji, zaburzony sen, trudności z koncentracją, wzmożony temperament, kłopoty w relacjach z innymi i trudności w szkole to objawy, które mogą wystąpić u nastolatków, gdy choroba się rozwija.

Osoby cierpiące na schizofrenię mogą doświadczyć epizodu psychozy, który często prowadzi do ustalenia rozpoznania. Zmiany nastroju i zwiększone trudności w funkcjonowaniu społecznym mogą pojawić się przed pierwszym epizodem psychozy.

Osoby z tym schorzeniem twierdzą, że nasilenie doświadczanych przez nich objawów może być różne.

Przyczyny, czynniki ryzyka i oczekiwana długość życia

Obecnie nie wiadomo, jaka dokładnie kombinacja czynników wywołuje schizofrenię. Dostępne leczenie skupia się wokół skutecznego radzenia sobie z objawami i pomaganiu osobom cierpiącym na tę chorobę w prowadzeniu normalnego życia.

Co powoduje schizofrenię?

Dokładna przyczyna schizofrenii nie jest znana, jednak najprawdopodobniej jest ona związana z kombinacją czynników genetycznych i środowiskowych.

Uważa się, że niektórzy ludzie są bardziej podatni na rozwój schizofrenii i że pewne sytuacje, takie jak stresujące wydarzenia życiowe lub nadużywanie leków, mogą wywołać chorobę.

  • Czynniki genetyczne: Schizofrenia może występować rodzinnie, jednak nie jest jeszcze możliwe wykorzystanie informacji genetycznych do przewidzenia, u kogo ta choroba się rozwinie.
  • Różnice w mózgu: U podatnych osób zmiany w mózgu pojawiające się w okresie dojrzewania mogą wywołać epizody psychotyczne. W badaniach naukowych pokazano istotny związek między mózgiem a jelitami człowieka i obecnością w nich dobroczynnych mikroorganizmów (znany jako „oś jelito-mózg” lub „oś mikrobiota jelitowa-mózg”), co może wpływać na sposób, w jaki radzimy sobie ze stresem. Oś jelito–mózg uznano za ważny czynnik wpływający na rozwój schizofrenii. Różnice w budowie i funkcjonowaniu mózgu oraz interakcje między neuroprzekaźnikami również zostały uznane za czynniki przyczyniające się do rozwoju tego schorzenia. 
  • Czynniki środowiskowe: Ubóstwo, niestabilne otoczenie lub problemy żywieniowe przed urodzeniem były również wymieniane jako czynniki, które mogą mieć wpływ na rozwój schizofrenii. 

Czy schizofrenia jest dziedziczna?

Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną, ale raczej genetyczną – co oznacza, że kombinacja genów, a nie jeden gen, jest czynnikiem decydującym o tym, czy choroba się rozwinie, czy nie.

Kto choruje na schizofrenię?

Schizofrenia może dotknąć ludzi w każdym miejscu na świecie, wszystkich ras i kultur. 

Schizofrenia można rozpoznać w dzieciństwie, jednak jest to stosunkowo rzadkie. Schizofrenia o wczesnym początku pojawia się zazwyczaj między 13. a 18. rokiem życia. Rozpoznanie choroby u osób poniżej 13. roku życia jest niezwykle rzadkie. Mężczyźni mogą doświadczać objawów wcześniej niż kobiety, chociaż choroba dotyka obu płci w równym stopniu. Wcześniejsze wystąpienie objawów jest prawdopodobnie związane z cięższym przebiegiem schizofrenii.

Jak długo można żyć ze schizofrenią?

Długość życia osoby ze schizofrenią zależy od różnych czynników, w tym od nasilenia choroby i otwartości pacjenta na leczenie. Osoby cierpiące na tę chorobę, po zastosowaniu leczenia, będą prawdopodobnie mogły prowadzić względnie normalne życie wraz z rodziną. Jest mało prawdopodobne, aby osoby chore na schizofrenię mieszkały przez długi czas w ośrodkach psychiatrycznych. Obecnie trwają badania nad poprawą leczenia. 

Schizofrenia często współwystępuje z innymi schorzeniami, w tym psychozą, cukrzycą i chorobami serca. Z tego powodu osoby chore na schizofrenię mają średnią długość życia od 15 do 25 lat krótszą niż osoby w populacji ogólnej. Osoby ze schizofrenią są dwa do trzech razy bardziej narażone na przedwczesną śmierć niż ogół populacji.

Rozpoznanie

Nie ma jednego testu pozwalającego rozpoznać schizofrenię. Chorobę zazwyczaj rozpoznaje się na podstawie oceny wykonanej przez specjalistę w dziedzinie zdrowia psychicznego, czasami po okresie psychozy.

Czasami może nie być jasne, czy ktoś ma schizofrenię lub pokrewną chorobę psychiczną, taką jak zaburzenie afektywne-dwubiegunowe lub schizoafektywne.

Jak rozpoznaje się schizofrenię?

Objawy schizofrenii muszą być obecne przez sześć miesięcy i stale aktywne przez co najmniej jeden z tych miesięcy, zanim zostanie ustalone rozpoznanie. Konieczne jest zaobserwowanie dwóch z poniższych objawów: 

  • Omamy
  • Dezorganizacja wypowiedzi
  • Urojenia
  • Zachowanie zdezorganizowane lub katatoniczne
  • Objawy negatywne (brak czegoś, np. motywacji lub energii) 

Urojenia, omamy lub zdezorganizowana mowa muszą być jednym z objawów odnotowanych w celu ustalenia rozpoznania i nie mogą być wynikiem jakiegokolwiek innego schorzenia.

Lekarz może próbować wykluczyć schorzenia, z którymi schizofrenia może być związana, na przykład psychozę wywołaną substancjami psychoaktywnymi lub guza mózgu. W tym celu może zlecić badanie obrazowe mózgu lub badania krwi.

Badania stosowane w celu rozpoznania schizofrenii

Rozpoznanie schizofrenii ustala się na podstawie obserwacji działań i objawów prezentowanych przez daną osobę. Lekarze mogą zlecić także dodatkowe badania, żeby upewnić się, czy przyczynąobjawów nie są inne zaburzenia. Badania obrazowe, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, mogą zostać przeprowadzone w celu wykluczenia objawów spowodowanych takimi problemami jak guzy mózgu, padaczka, choroby autoimmunologiczne czy zakażenia. Mogą być również stosowane testy poznawcze lub testy osobowości lub skale oceny schizofrenii, takie jak PANSS. 

Lekarze mogą również wykonać badania, aby upewnić się, że objawy nie są spowodowane przez inne czynniki, takie jak leki na receptę, alkohol czy narkotyki.

Jeśli lekarz podejrzewa schizofrenię, może skierować pacjenta do psychiatry, który przeprowadzi dodatkowe badania lub obserwacje zachowania w celu ustalenia jednoznacznego rozpoznania. 

Metody leczenia i leki

Istnieją różne opcje leczenia dla osób ze schizofrenią, które mogą pomóc im wieść w miarę normalne życie.

Jak leczy się schizofrenię?

Schizofrenia jest zwykle leczona z wykorzystaniem połączenia leków i terapii, dostosowanych do potrzeb każdej osoby.

Celem terapii jest złagodzenie objawów i zmniejszenie szans na nawrót objawów. Opcje leczenia będą prawdopodobnie obejmować leki przeciwpsychotyczne lub terapię poznawczo-behawioralną (CBT).

Leki

Leki przeciwpsychotyczne mogą pomóc w zmniejszeniu intensywności i częstotliwości objawów psychotycznych. W większości przypadków działają, blokując lub modulując działanie neuroprzekaźnika dopaminy w mózgu.

Wybór leków przeciwpsychotycznych powinien opierać się na rozmowie z lekarzem/psychiatrą na temat prawdopodobnych korzyści i działań niepożądanych, które u poszczególnych osób mogą być różne. Skutki uboczne niektórych leków mogą obejmować przyrost masy ciała, drżenie, sztywność, niepokój i senność.

Większość osób ze schizofrenią przyjmuje leki przez rok lub dwa lata po pierwszym epizodzie psychotycznym, aby zapobiec wystąpieniu kolejnych ostrych epizodów choroby, a także dłużej, jeśli zaburzenie ma charakter nawracający.

Terapia

Istnieją różne metody terapeutyczne, jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT, cognitive behavioural therapy), terapia rodzinna i arteterapia (terapia przez sztukę), które mogą pomóc ludziom lepiej radzić sobie z omamami i urojeniami.

  • CBT:ma na celu pomoc ludziom w określeniu wzorców myślenia, które wywołują u nich niepożądane uczucia i zachowania, oraz nauczenie się zmiany tego myślenia na bardziej realistyczne i użyteczne.
  • Terapia rodzinna: ma na celu pomoc osobom chorym na schizofrenię i ich rodzinom w lepszym radzeniu sobie z chorobą.
  • Arteterapia (terapia przez sztukę):terapia kreatywna pozwala ludziom na wyrażenie swoich doświadczeń w sposób niewerbalny, pomagając im rozwinąć nowe sposoby odnoszenia się do innych.
W leczeniu schizofrenii często stosuje się również skojarzenie terapii psychospołecznych i leków przeciwpsychotycznych.

Inne rodzaje pomocy

Istnieją różne interwencje, które można zaproponować chorym na schizofrenię. Mogą obejmować takie formy pomocy jak:

  • Koordynowana opieka specjalistyczna (CSC):CSC jest planem leczenia skupiającym się na powrocie do zdrowia, który łączy medycynę i terapię ze świadczeniami społecznymi, zatrudnieniem i edukacją proponowanymi w leczeniu początkowych objawów schizofrenii. Celem tego postępowania jest jak największe zaangażowanie rodziny. CSC stosuje się w pierwszej fazie choroby, aby pomóc pacjentom wieść prawidłowe życie.
  • Aktywna terapia środowiskowa (ACT): ACT jest interwencją przeznaczoną dla osób chorych na schizofrenię, które mogą być zagrożone bezdomnością lub ponowną hospitalizacją. Dużo kontaktu ze strony dedykowanego zespołu stanowi kluczowy element ACT.
  • Programy wsparcia dla rodzin: Życie z chorym na schizofrenię może być trochę łatwiejsze dzięki wykorzystaniu programów edukacyjnych dla rodzin, które oferują informacje i wskazówki na temat choroby, jej leczenia i potencjalnych strategii wsparcia. Może to pomóc w uzyskaniu praktycznej pomocy i zwiększyć zaufanie chorego do własnej sieci wsparcia.
  • Terapia elektrowstrząsowa (ECT): Terapia ECT polega na przymocowaniu elektrod do skóry głowy w znieczuleniu ogólnym. Zazwyczaj odbywa się to dwa lub trzy razy w tygodniu przez kilka tygodni. Celem jest poprawa nastroju poprzez wywołanie serii kontrolowanych napadów, które zdaniem naukowców mogą wpływać na uwalnianie neuroprzekaźników w mózgu. Szczególnie u starszych osób ze schizofrenią rezultaty mogą być widoczne bardzo szybko. Najczęściej stosuje się ją u osób w stanie katatonii.

Dieta

Zła dieta może nasilać objawy schizofrenii, podobnie jak nadmierne picie alkoholu czy zażywanie narkotyków. Ponadto alkohol lub narkotyki mogą niekorzystnie działać z niektórymi lekami przeciwpsychotycznymi.

Istnieją pokarmy, które potencjalnie zmniejszają objawy schizofrenii i poprawiają ogólny stan zdrowia pacjenta.

  • Owoce i warzywa: Owoce i warzywa są dobrym źródłem błonnika, którego wiele osób ze schizofrenią i pokrewnymi schorzeniami (takimi jak otyłość, cukrzyca czy choroby serca) nie otrzymuje w wystarczającej ilości.
  • Łosoś i tłuste ryby: Łosoś i tłuste ryby są dobrym źródłem kwasów tłuszczowych omega-3 potencjalnie ograniczających objawy schizofrenii.
  • Kurczak: niacyna jest witaminą, która również może pomóc w zmniejszeniu objawów; można ją znaleźć w kurczaku.
  • Wołowina: istnieje potencjalny związek między niskim stężeniem cynku w organizmie a schizofrenią. Cynk znajduje się w wołowinie, dlatego jedzenie wołowiny może pomóc zmniejszyć objawy choroby.

Ćwiczenia fizyczne

Ćwiczenia fizyczne, jako część programu zmiany zachowań, są niezbędne do trwałej kontroli masy ciała, co jest szczególnie ważne dla osób ze schizofrenią. Ćwiczenia, których pozytywny wpływ został udowodniony, obejmują:

  • Ćwiczenia aerobowe: Stwierdzono, że interwencje obejmujące energiczne lub aerobowe ćwiczenia fizyczne mają pozytywny wpływ na osoby ze schizofrenią.
  • Ćwiczenia grupowe: ćwiczenia grupowe okazały się mieć pozytywny wpływ na poprawę zdrowia serca, metabolizmu i ogólnej sprawności fizycznej u osób chorych na schizofrenię.
Należy zauważyć, że nawet umiarkowany poziom ćwiczeń może mieć pozytywny wpływ na zdrowie. Ponadto nie należy zniechęcać ludzi o mniejszym poziomie sprawności do rozpoczęcia ćwiczeń fizycznych.

Zapobieganie

Obecnie nie ma sposobu, aby zapobiec wystąpieniu schizofrenii. Opracowano jednak metody leczenia, które umożliwiają chorym prowadzenie względnie normalnego życia.

Wczesne rozpoznanie i zaangażowanie w leczenie mogą pomóc w ograniczeniu wpływu ewentualnych zakłóceń i zmniejszyć prawdopodobieństwo nawrotu choroby. Nawrotom można często zapobiegać przez:

  • Rozpoznawanie objawów ostrego epizodu choroby
  • Przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarzy
  • Mówienie o chorobie, aby inni byli świadomi jej objawów

Badania naukowe

Przyczyna schizofrenii nie jest jeszcze znana, dlatego niezwykle ważne jest prowadzenie badań w obszarze czynników środowiskowych i genetycznych. Istotne są również badania pozwalające zmniejszyć wpływ choroby na życie ludzi. 

Przyszłe metody leczenia schizofrenii są wnikliwie analizowane. Głęboka stymulacja mózgu (DBS, deep brain stimulation) będąca uznanym sposobem leczenia choroby Parkinsona może mieć istotne znaczenie w rozwoju leczenia zaburzeń psychiatrycznych, co jest obecnie tematem prowadzonych badań.

Prowadzone są również znaczące badania mające na celu określenie, w jaki sposób geny mogą wpływać na schizofrenię. Pozwoli to zwiększyć liczbę opcji spersonalizowanych leków w przyszłości.

Przypisy

  1.  Bebbington P, Freeman D. Transdiagnostic Extension of Delusions: Schizophrenia and Beyond. Schizophr Bull. 2017;43(2):273-282. doi:10.1093/schbul/sbw191
  2.  Miller JN, Black DW. Schizoaffective disorder: A review. Ann Clin Psychiatry. 2019;31(1):47-53.
  3.  Rebok F. Tratamiento farmacológico del trastorno esquizoafectivo, el trastorno esquizofreniforme y el trastorno psicótico breve [Pharmacological treatment of schizoaffective disorder, schizophreniform disorder and brief psychotic disorder]. Vertex. 2012;23(104):287-298.
  4.  Chan V. Schizophrenia and Psychosis: Diagnosis, Current Research Trends, and Model Treatment Approaches with Implications for Transitional Age Youth. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am. 2017;26(2):341-366. doi:10.1016/j.chc.2016.12.014
  5.  GBD 2017 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators. Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 354 diseases and injuries for 195 countries and territories, 1990-2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017 [published correction appears in Lancet. 2019 Jun 22;393(10190):e44]. Lancet. 2018;392(10159):1789-1858. doi:10.1016/S0140-6736(18)32279-7
  6.  Schultz SH, North SW, Shields CG. Schizophrenia: a review. Am Fam Physician. 2007;75(12):1821-1829.
  7.  Cha HY, Yang SJ. Anti-Inflammatory Diets and Schizophrenia. Clin Nutr Res. 2020;9(4):241-257. Published 2020 Oct 28. doi:10.7762/cnr.2020.9.4.241
  8.  Lieberman JA, Perkins D, Belger A, et al. The early stages of schizophrenia: speculations on pathogenesis, pathophysiology, and therapeutic approaches [published correction appears in Biol Psychiatry 2002 Feb 15;51(4):346]. Biol Psychiatry. 2001;50(11):884-897. doi:10.1016/s0006-3223(01)01303-8
  9.  Caso JR, Balanzá-Martínez V, Palomo T, García-Bueno B. The Microbiota and Gut-Brain Axis: Contributions to the Immunopathogenesis of Schizophrenia. Curr Pharm Des. 2016;22(40):6122-6133. doi:10.2174/1381612822666160906160911
  10.  Remschmidt H, Theisen FM. Schizophrenia and related disorders in children and adolescents J Neural Transm Suppl. 2005;(69):121-141. doi:10.1007/3-211-31222-6_7
  11.  Wildgust HJ, Hodgson R, Beary M. The paradox of premature mortality in schizophrenia: new research questions. J Psychopharmacol. 2010;24(4 Suppl):9-15. doi:10.1177/1359786810382149
  12.  Laursen TM, Nordentoft M, Mortensen PB. Excess early mortality in schizophrenia. Annu Rev Clin Psychol. 2014;10:425-448. doi:10.1146/annurev-clinpsy-032813-153657
  13.  Faulkner G, Soundy AA, Lloyd K. Schizophrenia and weight management: a systematic review of interventions to control weight. Acta Psychiatr Scand. 2003;108(5):324-332. doi:10.1034/j.1600-0447.2003.00218.x
  14.  Fernández-Abascal B, Suárez-Pinilla P, Cobo-Corrales C, Crespo-Facorro B, Suarez-Pinilla M. In- and outpatient lifestyle interventions on diet and exercise and their effect on physical and psychological health: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials in patients with schizophrenia spectrum disorders and first episode of psychosis [published online ahead of print, 2021 Jan 24]. Neurosci Biobehav Rev. 2021;S0149-7634(21)00019-1. doi:10.1016/j.neubiorev.2021.01.005
  15.  Firth J, Cotter J, Elliott R, French P, Yung AR. A systematic review and meta-analysis of exercise interventions in schizophrenia patients. Psychol Med. 2015;45(7):1343-1361. doi:10.1017/S0033291714003110
  16. Caso JR, Balanzá-Martínez V, Palomo T, García-Bueno B. The Microbiota and Gut-Brain Axis: Contributions to the Immunopathogenesis of Schizophrenia. Curr Pharm Des. 2016;22(40):6122-6133. doi:10.2174/1381612822666160906160911
Może zainteresuje Cię...

Padaczka

Młodzieńcza padaczka miokloniczna (JME, ang. juvenile myoclonic epilepsy) jest zaliczana do grupy idiopatycznych padaczek uogólnionych czyli do padaczek spowodowanych wyłącznie predyspozycją genetyczną1.

Stwardnienie rozsiane

Rezonans magnetyczny (MR, ang. magnetic resonance) jest badaniem obrazowym ciała (w przypadku SM dotyczy mózgu i rdzenia kręgowego), w którym wykorzystuje się silne pole magnetyczne i fale o częstotliwości radiowej bez promieniowania jonizującego.

Stwardnienie rozsiane

Stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) jest chorobą, w której układ odpornościowy organizmu atakuje ośrodkowy układu nerwowy, uszkadzając mielinę, tj. białko tworzące osłonkę wokół włókien nerwowych. Uważa się, że u osób z predyspozycją genetyczną do wystąpienia stwardnienia rozsianego chorobę wywołują czynniki środowiskowe.

Witaj ponownie

Aby uzyskać dostęp do informacji, zaloguj się, używając swoich danych

Nie masz konta? Zarejestruj się