Wyróżniamy dwa rodzaje udaru mózgu – niedokrwienny i krwotoczny. Dowiedz się, co wywołuje każdy rodzaju udaru mózgu, jakie są typowe objawy oraz jak rozpoznaje się i leczy udar.
Udar mózgu (zwany również zawałem mózgu) jest poważnym stanem chorobowym, wymagającym szybkiej interwencji.
Udar występuje wtedy, gdy mózg nie otrzymuje potrzebnej mu do funkcjonowania krwi, co z kolei powoduje ograniczenie dopływu tlenu do komórek. Zwykle jest on spowodowany zablokowaniem dopływu krwi do mózgu lub pęknięciem naczynia krwionośnego w mózgu.
Bez podjęcia szybkiej interwencji, w wyniku braku tlenu, skupiska komórek w mózgu mogą ulec uszkodzeniu lub obumrzeć. Może to prowadzić do rozwoju niepełnosprawności, a nawet śmierci. Im szybciej zostanie podjęte właściwe leczenie, tym większe są szanse na wyzdrowienie.
Istnieją dwa główne rodzaje udaru:
Niektóre osoby doświadczają TIA przed wystąpieniem pełnego udaru. Objawy TIA są takie same jak udaru, ale trwają krócej, dlatego TIA często określa się go mianem „mini udaru”. Chociaż skutki TIA nie są trwałe, w przeciwieństwie do pełnego udaru, to jednak wskazują na zwiększone ryzyko wystąpienia udaru w najbliższej przyszłości.
Według raportu „Burden of Stroke in Europe 2020” w 2017 r. w Unii Europejskiej odnotowano 1,2 mln udarów mózgu. Przewiduje on również, że liczba osób z udarem mózgu w ciągu najbliższych trzydziestu lat (2017–2047) wzrośnie o 27%, głównie z powodu starzenia się populacji i wyższych wskaźników przeżywalności.
Główne objawy udaru mózgu dotyczą twarzy, rąk i mowy. Zależą od tego, która część mózgu została dotknięta i jak bardzo tkanka mózgowa jest uszkodzona.
Trzy główne obszary ciała dotknięte przez udar to:
Inne możliwe objawy mogą obejmować:
Nie ma ustalonych faz związanych z wystąpieniem udaru, jednak u niektórych osób występuje przemijający atak niedokrwienny (TIA), który może być sygnałem ostrzegawczym nadchodzącego udaru. TIA jest czasami nazywany „mini udarem”, ponieważ jego objawy są takie same jak w przypadku udaru. W związku z tym, że w TIA zator w naczyniu krwionośnym doprowadzającym krew do mózgu ma przejściowy charakter, czas trwania objawów jest krótszy.
TIA nie uszkadza komórek mózgowych, ani nie powoduje trwałej niepełnosprawności; wskazuje jednak na zwiększone ryzyko wystąpienia pełnego udaru w najbliższej przyszłości.
Nie każda osoba, u której wystąpił udar mózgu, najpierw doświadcza TIA – ale jeśli tak się stanie, ważne jest, aby natychmiast uzyskać pomoc medyczną, ponieważ może być to oznaką zbliżającego się udaru. W badaniu z udziałem pacjentów po udarze, opublikowanym w czasopiśmie medycznym Neurology, analizie poddano 2416 osób, które doświadczyły udaru niedokrwiennego mózgu. Spośród nich 549 osób doświadczyło TIA bezpośrednio przed udarem, ale u większości wystąpił on w przeciągu siedmiu dni przed jego wystąpieniem.
Objawy TIA obejmują:
W dłuższej perspektywie może pojawić się szereg problemów psychicznych i fizycznych związanych z udarem mózgu. Należą do nich:
W celu ułatwienia rozpoznania udaru często stosuje się test „FAST”. Należy uwzględnić trzy główne obszary ciała dotknięte chorobą: twarz, ręce i mowę, opisane w części dotyczącej objawów. Jeśli wystąpi którykolwiek z tych objawów, wówczas należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe, aby uzyskać natychmiastową pomoc medyczną.
Warto zapamiętać skrót FAST:
Każdy udar jest inny, a trzem objawom „FAST” może towarzyszyć jeden lub więcej objawów dodatkowych wymienionych w części: „Jakie są fazy udaru?”.
Udar mózgu może być niedokrwienny (kiedy dopływ krwi do mózgu jest odcięty) lub krwotoczny (kiedy występuje krwawienie do mózgu lub wokół niego). Prawdopodobieństwo wystąpienia udaru wzrasta wraz z wiekiem, a u osób starszych szanse na przeżycie są mniejsze.
Udar mózgu jest spowodowany ograniczeniem dopływu krwi do mózgu i przebiega w różny sposób w zależności od przyczyny wywołującej.
W udarze niedokrwiennym zator odcina dopływ krwi do mózgu. Może to być spowodowane przez zakrzep tworzący się w tętnicy prowadzącej krew do mózgu lub w małym naczyniu krwionośnym położonym głęboko wewnątrz mózgu. Może to być również wynikiem zakrzepu przemieszczającego się w krwiobiegu do mózgu z innej części ciała.
Udar krwotoczny jest również określany jako krwotok śródmózgowy lub krwawienie do mózgu, ponieważ jest on spowodowany krwawieniem do mózgu lub wokół niego. Wyróżniamy dwa rodzaje krwawienia:
Prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu jest większe u osób, u których w rodzinie występowały takie przypadki. Uważa się, że to raczej czynniki ryzyka udaru mózgu są dziedziczne (takie jak wysokie ciśnienie krwi i cukrzyca) niż sam udar.
Na ryzyko wystąpienia udaru wpływają czynniki, których nie można zmienić (niemodyfikowalne) lub można zmienić (modyfikowalne – mogą na nie wpływać nasze zachowania i wybory).
Dwa niemodyfikowalne czynniki, które mogą wpływać na ryzyko wystąpienia udaru to:
Do modyfikowalnych czynników ryzyka – takich, na które można wpływać lub które można kontrolować – należą:
Choroba serca jest również istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia udaru mózgu i stanowi główną przyczynę zgonu po przebytym udarze. Jeśli choroba serca jest dziedziczna, może stanowić niemodyfikowalny czynnik ryzyka, ale niektórzy ludzie mogą zmienić swoje zachowanie, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby serca, a tym samym ryzyko udaru.
Mając na uwadze czas przeżycia po udarze, wiek jest jednym z czynników, które mają największy wpływ. Badania wykazały, że ryzyko zgonu z powodu udaru podwaja się z każdą dekadą życia. Innym istotnym czynnikiem jest czas, jaki upłynął od udaru. W jednym z badań powiązano występowanie udaru mózgu z prawie pięciokrotnym wzrostem ryzyka zgonu w okresie od czterech tygodni do roku po udarze w porównaniu z populacją ogólną. Po roku od udaru to ryzyko jest dwa razy większe.
W ciągu ostatniej dekady przeżycie po udarze znacznie się wydłużyło, co jest związane z dostępem do nowych metod leczenia i lepszej opieki nad chorymi. Szybkie podjęcie leczenia zwiększa szanse na przeżycie i zmniejsza ryzyko wystąpienia skutków odległych.
Aby zapewnić jak największe szanse na powrót do zdrowia, lekarze muszą jak najszybciej rozpoznać udar.
Rozpoznanie ustala się na podstawie badań, które pomagają zidentyfikować wszelkie schorzenia potencjalnie powodujące udar (takie jak wysokie ciśnienie krwi) oraz skanów mózgu lepiej pokazujących wewnętrzne struktury mózgu.
Jeśli lekarze podejrzewają udar, wówczas w ciągu godziny od przybycia do szpitala powinni wykonać jedno z poniższych badań mózgu:
Inne badania, które mogą być pomocne w rozpoznaniu udaru, obejmują:
Rehabilitacja i powrót do zdrowia po udarze wymagają czasu. Proces ten jest inny u poszczególnych osób i uczestniczy w nim zazwyczaj zespół specjalistów określających cele, do których należy dążyć. Ważne jest, aby pozostać aktywnie zaangażowanym w plan rehabilitacji, żeby mieć jak najlepsze szanse na powrót do zdrowia.
Każdy udar jest inny, dlatego leczenie i powrót do zdrowia różnią się znacznie u poszczególnych osób. Powrót do zdrowia często trwa miesiące, a w przypadku niektórych osób, które przeżyły udar, nawet wiele lat. Rozpoczyna się w szpitalu i często wymaga udziału wielu specjalistów, którzy pomogą wyznaczyć cele, do których należy dążyć, aby powrócić do zdrowia.
Może to wymagać dalszych badań, aby umożliwić lekarzom ustalenie planu leczenia. Badania te mogą obejmować:
W leczeniu udarów mózgu można stosować szereg leków. W zależności od rodzaju udaru można wybrać różne opcje.
W nagłych przypadkach zwykle stosuje się leki zwane trombolitycznymi lub lekami „rozbijającymi zakrzepy”. Podanie tych leków powoduje rozpuszczanie zakrzepów i umożliwia przywrócenie przepływu krwi w mózgu. Leczenie to może pozytywnie wpływać na zmniejszenie uszkodzeń mózgu, jeśli zostanie podane w ciągu kilku godzin od wystąpienia udaru.
Inne metody leczenia, które mogą być stosowane później, aby zapobiec kolejnym udarom, obejmują:
Pacjentom z udarem krwotocznym lekarze mogą zalecić przyjmowanie leków na ciśnienie krwi, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia kolejnych udarów. W chorych otrzymujących leki przeciwzakrzepowe konieczne będzie podanie środków odwracających ich działanie, które zmniejszą ryzyko wystąpienia kolejnych krwawień.
Odległe skutki udaru mogą być bardzo rozległe, a wiele terapii może mieć znaczący wpływ na proces powrotu do zdrowia i rehabilitację.
Powrót do zdrowia u każdej osoby przebiega inaczej i wymaga wsparcia ze strony różnych specjalistów. Mogą one obejmować:
W leczeniu udaru mózgu można stosować wiele procedur chirurgicznych. Odpowiednie postępowanie będzie zależało od tego, co było przyczyną udaru.
Zdrowe odżywianie ma kluczowe znaczenie po udarze mózgu. Dieta może odgrywać istotną rolę w powrocie do zdrowia, pomagając kontrolować ciśnienie krwi i stężenie cholesterolu oraz utrzymać prawidłową masę ciała. Pozwoli to również zmniejszyć ryzyko wystąpienia kolejnego udaru.
Osoby po udarze powinny stosować dietę bogatą w ziarna, warzywa i owoce, a także spożywać produkty mleczne i zdrowe źródła białka, takie jak jogurty, chude mięso, ryby, rośliny strączkowe, orzechy i nasiona. Powinny również zmniejszyć spożycie przetworzonej żywności, tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans.
Zbyt duża ilość soli może podwyższać ciśnienie krwi. Spożycie soli można zmniejszyć, unikając przetworzonej żywności (często zawierającej dużo soli) i rezygnując z dodawania soli do potraw.
Aktywność fizyczna po udarze mózgu zapewnia wiele korzyści. Należą do nich:
Można wprowadzić wiele prostych zmian do stylu życia, które potencjalnie pozwolą zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru:
Prowadzone są liczne badania naukowe w celu opracowania nowych i bardziej skutecznych metod leczenia udaru mózgu. Naukowcy szczególnie zależy na odkryciu sposobów przywracania przepływu krwi do mózgu i ochronę komórek mózgowych przed obumieraniem po udarze. Inne obszary zainteresowania w dziedzinie leczenia skutków udarów obejmują poszukiwanie sposobów poprawy rehabilitacji i powrotu do zdrowia po udarze.
Mając na uwadze kwestie związane z zapobieganiem udarom, badacze starają się lepiej zrozumieć czynniki ryzyka związane z ich występowaniem. Stosuje się również techniki obrazowania, aby lepiej poznać wpływ udaru na mózg.
Shavelle R, Brooks J, Strauss D, Towfighi A. Long-term survival prognosis after stroke.
A practical guide for clinicians. Practical Neurology. Published February 2020. Accessed February 2021. https://practicalneurology.com/articles/2020-feb/long-term-survival-prognosis-after-stroke
Padaczka
Stwardnienie rozsiane
Stwardnienie rozsiane
Zapisz się na naszą listę mailingową
Otrzymuj najnowsze aktualizacje z bloga Neuraxpharm.
Aby uzyskać dostęp do informacji, zaloguj się, używając swoich danych
Nie masz konta? Zarejestruj się
