Zdrowie psychiczne i dobrostan podczas pandemii COVID-19: skutki i wskazówki

Pandemia COVID-19 ma niszczący wpływ na zdrowie na całym świecie, a jej następstwa odbijają się zarówno na zdrowiu fizycznym, jak i psychicznym.

Jak pandemia COVID-19 wpływa na zdrowie psychiczne?

Restrykcje mające na celu zwalczanie wirusa w połączeniu z niepewnością gospodarczą w znaczący sposób wpłynęły na społeczeństwa, ograniczając swobody oraz pogłębiając odosobnienie i samotność.

Pandemia zakłóciła również udzielanie świadczeń w zakresie zdrowia psychicznego w 93% krajów na całym świecie, co oznacza, że ludzie nie otrzymują potrzebnej pomocy w bardzo trudnym dla siebie momencie życia. (1)

W perspektywie krótkoterminowej zauważono, że ludzie zmagają się z różnymi problemami wynikającym z wpływu zaistniałej sytuacji na ich bliskich czy na rutynowo wykonywane czynności i nawyki, które dotychczas stanowiły podstawę ich funkcjonowania. Jednak jeszcze długo po zakończeniu programów szczepień będziemy musieli radzić sobie z negatywnymi skutkami pandemii.

Komisarz UE Stella Kyriakides powiedziała: „Wiąże się to z wysoką ceną nie tylko dla osób poszkodowanych, ale także dla naszych społeczeństw. Zdrowie psychiczne, na każdym etapie naszego życia, wpływa na to, jak myślimy, czujemy i działamy.

Jako psycholog kliniczny, jestem świadoma dotkliwych i bolesnych skutków, które pandemia może i może wywierać na zdrowie psychiczne nas wszystkich. Chociaż nie możemy jeszcze ocenić ryzyka, wiemy, że długoterminowe następstwa obecnej sytuacji będą znaczące.”

„Szeroki wachlarz zaburzeń związanych ze zdrowiem psychicznym obejmuje między innymi stany lękowe, samotność i depresję. Musimy zwracać baczną uwagę na sygnały, jakie wysyła nam nasze ciało2.”

Zwiększenie liczby czynników zakłócających wynika z niepokojącej tendencji wzrostowej dotyczącej potrzeb ludności Unii Europejskiej. Z dostępnych opracowań wynika, że już przed pandemią jeden na sześciu dorosłych mieszkańców UE (84 miliony ludzi) zgłaszał pewne zaburzenia zdrowia psychicznego. (3)

Dodatkowo słabe zdrowie psychiczne kosztuje UE 4% PKB w postaci utraconej produktywności i wydatków socjalnych, co zwiększa presję na zatrudnienie i dochody, kluczowe czynniki stabilności w zakresie dobrostanu psychicznego.

Poziomy lęku i depresji zostały spotęgowane przez szeroką zmianę okoliczności wymuszoną przez pandemię, w której ludzie pozbawieni są towarzystwa bliskich, przyjaciół, krewnych i kolegów z pracy. Jeśli dodamy do tego rodziny borykające się z problemem zdalnego nauczania i obniżeniem poziomu edukacji czy rozluźnieniem więzi społecznych, zobaczymy siły niszczące każdy aspekt naszego życia.

Sytuacja ta potęguje wzrost i nasilenie takich stanów, jak bezsenność, depresja, stres, a z kolei osoby z wcześniej rozpoznanymi stanami/chorobami mają również większe ryzyko rozwoju COVID-19 i związanych z tym ciężkich skutków zdrowotnych. Narażenie na działanie wirusa może również prowadzić do rozwoju problemów neurologicznych, takich jak majaczenie, pobudzenie i udar mózgu. (2)

Pięć sposobów na poprawę zdrowia psychicznego podczas pandemii COVID-19

1. Audyt mediów

Świat jest zalany złymi wiadomościami, niesprawdzonymi opiniami i przerażającymi historiami, a globalny zasięg mediów społecznościowych sprawia, że ten negatywny obraz rzeczywistości łatwo się utrwala w naszych umysłach. Spędzanie dużej ilości czasu na przeglądaniu złych wiadomości (ang. doom-scrolling) na portalach internetowych przybrało formę niepokojącego trendu, który może w znaczący sposób niekorzystnie wpływać na nasz nastrój i samopoczucie. WHO i inni eksperci zalecają przyswajanie umiarkowanej ilości informacji pochodzących głównie z kilku sprawdzonych źródeł, a także określenie granicy czytanych, oglądanych lub słuchanych wiadomości. (4) Rozważ wyłączenie automatycznych powiadomień, ograniczenie korzystania z mediów społecznościowych i oglądanie tylko wybranych wiadomości w 24-godzinnym cyklu informacyjnym.

2. Zadbaj o siebie

Dystans fizyczny, właściwa ochrona dróg oddechowych i mycie rąk stanowią istotne aspekty samoopieki. Dodatkowo zdrowe odżywianie i wypracowanie rutynowych czynności pozwala wesprzeć zarówno dobrostan fizyczny jak i psychiczny człowieka. Ważne jest, aby stosować zrównoważoną dietę wzmacniającą układ odpornościowy. Ponadto przestrzeganie określonych pór posiłków również pozwala nadać dniom cel, szczególnie jeśli pracujesz zdalnie lub jesteś na kwarantannie. W systematycznych przeglądach informacji na temat diet pokazano, że nieprawidłowe odżywianie od wczesnych lat życia może wpływać na słabsze zdrowie psychiczne u dzieci i młodzieży. (5)

Sen wspomaga pracę układu odpornościowego, dając organizmowi zastrzyk energii. Dlatego też ważne jest, aby stworzyć otoczenie sprzyjające zasypianiu dzięki określeniu harmonogramu snu, ograniczeniu czasu spędzanego przed ekranem urządzeń elektronicznych wieczorem i zapewnieniu ciszy oraz właściwej temperatury w sypialni, co pozwala zwiększyć uczucie odprężenia. Ćwiczenia oddechowe mogą również rozładować napięcie i ułatwiają zasypianie. (6)

3. Pielęgnuj relacje z innymi osobami

Obecnie rodzina, przyjaciele i koledzy z pracy są ważniejsi niż kiedykolwiek wcześniej, a wzajemne wsparcie jest inspirującym elementem tego, jak społeczeństwo zareagowało na pandemię. Fundacja Zdrowia Psychicznego podaje następujące wskazówki, które mogą stanowić integralny element sieci wsparcia. (7)

• Poświęć czas– przeznacz więcej czasu na kontakty z przyjaciółmi i rodziną.
• Bądź obecny– zwracaj uwagę na innych ludzi w swoim życiu i staraj się, aby nie rozpraszał cię telefon, praca czy inne zainteresowania.
• Słuchaj– przyjmuj to, co mówią inni; staraj się to zrozumieć i skup się na ich potrzebach w danym momencie.
• Daj się wysłuchać– szczerze opowiedz o tym, jak się czujesz; daj się wysłuchać innym i przyjmij oferowane wsparcie.
• Zweryfikuj niezdrowe relacje– szkodliwe związki mogą uczynić nas nieszczęśliwymi. Uświadomienie sobie tego może pomóc nam rozwinąć się i znaleźć właściwe rozwiązania.

4. Skup się na pozytywach

Pandemia COVID-19 jest dużym obciążeniem dla naszego zdrowia psychicznego, w związku z czym znalezienie pozytywów w tej sytuacji może być trudne. WHO i inni zalecają jednak odkrywanie i docenianie dobrych wiadomości, takich jak historie ludzi, którzy przeżyli COVID-19; wysiłki personelu medycznego, pracowników organizacji charytatywnych; bezinteresowne działania członków społeczeństwa oraz niesamowita praca naukowców i firm farmaceutycznych w badaniach nad nowymi szczepionkami i metodami leczenia.

5. Poszukaj fachowej pomocy

Jeśli nadal czujesz się przytłoczony/-a, możesz poszukać wsparcia. Pamiętaj, że chociaż możliwości systemu opieki zdrowotnej są ograniczone, nadal istnieją możesz uzyskać pomoc. Może to być fachowy doradca lub osoba, która sama doświadczyła problemów w zakresie zdrowia psychicznego. W Europie istnieje wiele opcji pomocy dostępnych on-line i telefonów zaufania, tak więc nie musisz samodzielnie radzić sobie z tym, co cię trapi. (8) Należy również pamiętać, że zawsze możesz skorzystać z pomocy fachowego pracownika ochrony zdrowia, a leki odpowiednio dostosowane do twoich potrzeb mogą ci pomóc pokonać trudności.

Piśmiennictwo:

1. World Health Organization. The impact of COVID-19 on mental, neurological and substance use services. Accessed January 2021. https://www.who.int/publications/i/item/978924012455
2. European Commission. World Mental Health Day. October 2020. Accessed January 2021. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/statement_20_1865
3. Open Access Government. Beyond COVID-19: The call for a European mental health strategy. August 2020. Accessed January 2021. https://www.openaccessgovernment.org/beyond-covid-19-the-call-for-a-european-mental-health-strategy/93542/
4. World Health Organization. Mental health and psychosocial considerations during the COVID-19 outbreak. March 2020. Accessed January 2021. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/mental-health-considerations.pdf
5. O’Neil A, Quirk SE, Housden S, et al. Relationship between diet and mental health in children and adolescents: a systematic review. Am J Public Health. 2014;104(10):e31-e42. doi:10.2105/AJPH.2014.302110
6. Medalie L. Why it is important to get a good night’s sleep during the coronavirus outbreak. University of Chicago, April 2020. Accessed January 2021. https://www.uchicagomedicine.org/forefront/coronavirus-disease-covid-19/advice-for-sleeping-well-during-the-covid-19-outbreak
7. Mental Health Foundation. Nurturing our relationships during the coronavirus pandemic. January 2020. Accessed January 2021. https://www.mentalhealth.org.uk/coronavirus/nurturing-our-relationships-during-coronavirus-pandemic
8. Mental Health Europe. Helplines and Services to support your mental health in COVID-19. Accessed January 2021. https://www.mhe-sme.org/library/helplines/